In bepaalde periodes kan het binnen een bedrijf drukker zijn dan in andere periodes. In sommige branches is dat vooral rondom feestdagen, voor andere branches vooral in de zomer of winter. Overwerken is daarbinnen een veel ingezette constructie. Immers, het bespaart een werkgever het aannemen of inhuren van extra mankracht. Vaak is overwerken een wederzijds goedgekeurde afspraak: de werkgever behaalt zijn deadlines en de werknemer krijgt wat extra geld of bouwt overuren op. Maar hoe zit het met verplichtingen? Mag een werkgever een werknemer verplichten om over te werken? En mag een werknemer verplicht worden om tijd voor tijd op te nemen in plaats van het uitbetalen van de overuren? De antwoorden op deze vragen vindt u allemaal in dit artikel.
Bepalingen rondom overuren
Eerst zetten we de toepasselijke bepalingen rondom overuren uiteen, omdat er per sector verschillende regels gelden. Overuren zijn de uren die een werknemer met een fulltime dienstverband maakt buiten de uren die overeengekomen zijn in het arbeidscontract. Binnen sommige branches hebben werknemers wel recht op vergoeding van overuren, binnen andere branches niet. In het arbeidscontract, de toepasselijke cao of in een eventueel personeelshandboek of arbeidsvoorwaardenreglement, kan teruggevonden worden of recht op een overwerkvergoeding bestaat. Tevens geldt in sommige branches dat werknemers een toeslag bovenop hun normale salaris ontvangen over de uren die zij overwerken.
Let op: overuren zijn iets anders dan meeruren. We spreken van meerwerk wanneer een parttimer meer dan zijn contracturen werkt, maar niet meer dan de fulltime arbeidsduur die in de organisatie geldt. Bij meerwerk zijn de toeslagen die in dit artikel worden besproken niet van toepassing.
Kan een werkgever overwerken verplichten?
Een werkgever kan onder bepaalde omstandigheden van zijn werknemers eisen dat zij overwerken. Bij de vraag of werknemers met zo’n verzoek akkoord moeten gaan, wordt er getoetst aan ‘goed werknemerschap’ (art. 7:611 BW). Dit betekent simpelweg dat de werknemer zich als een goed werknemer moet gedragen. Voorbeelden van goed werknemerschap zijn dat een werknemer een informatieplicht heeft ten opzichte van de werkgever en dat hij zijn werkgever geen onrechtmatige concurrentie aandoet. Ook brengt goed werknemerschap mee dat een werknemer gevolg moet geven aan redelijke opdrachten van de werkgever. Of een werkgever overwerk mag verplichten hangt onder andere af van:
- de aard van de functie van de werknemer. Een supermarktmanager draagt verantwoordelijkheid om de winkel draaiende te houden, ook in geval van ziekte. Voor hem zal het vanzelfsprekender zijn om over te werken dan voor een kassameisje.
- wat gebruikelijk is in de branche. In een kledingwinkel is het minder gebruikelijk om veel over te werken. In de juridische dienstverlening wordt wel veel overgewerkt.
- de redelijkheid van het overwerken. Wanneer het overwerken van groot bedrijfsbelang is, is het waarschijnlijker dat een werkgever een werknemer kan verplichten dan wanneer het werk ook de week erop gedaan kan worden.
In conclusie, of overwerken verplicht kan worden hangt af van de branche en de situatie.
Kan een werknemer verplicht worden om tijd voor tijd op te nemen?
Zoals eerder genoemd, staat in veel cao’s of individuele arbeidsovereenkomsten bepaald wat er gebeurt op het moment dat een werknemer overwerkt. In een aantal cao’s wordt bepaald dat de werknemer mag kiezen tussen tijd voor tijd of uitbetaling van overuren. Als de cao al een keuze toelaat, is het meestal de werkgever die tussen deze opties mag kiezen. Een werkgever kan in dat geval dus inderdaad zijn werknemers verplichten om tijd voor tijd op te nemen in plaats van het uitbetalen van de overuren.
Overuren uitbetalen, ondanks all-in loon
Toch, in sommige gevallen, moeten overuren uitbetaald worden ondanks dat in het arbeidscontract staat dat het salaris een ‘all-in loon’ betreft. Dit all-in loon houdt in dat de overuren al opgenomen zijn in het salaris en dus niet apart worden uitbetaald. Uit een uitspraak van het Gerechtshof in Den Bosch blijkt echter dat ook wanneer in de arbeidsovereenkomst is opgenomen dat overuren niet uitbetaald worden, de werkgever deze toch moet uitbetalen wanneer het aantal overuren dat een werknemer werkt buitenproportioneel is (ECLI:NL:GHSHE:2012:BW8292). In deze zaak stelde het Gerechtshof dat het in het geval van de betreffende werknemer redelijk was dat er per dag anderhalf tot twee uur overgewerkt werd. De overige (buitenproportionele) uren diende de werkgever uit te betalen. Deze grens van anderhalf tot twee uur kan per situatie verschillen, maar deze zaak liet zien dat een all-in loon niet altijd geldt.
Nieuwe regels voor overwerk in 2018 en 2019
Sinds dit jaar gelden er een aantal wijzigingen omtrent het overwerken.
- Zo bouwt een werknemer die overwerkt nu ook over deze uren vakantietoeslag op.
- Daarnaast moet de hoogte van het overwerktarief gemiddeld genomen minstens het minimumloon bedragen.
- Vanaf 1 januari 2019 is een tijd voor tijd regeling alleen nog maar mogelijk als daarover in een cao afspraken zijn gemaakt. Het overwerk moet daarbij voor 1 juli van het volgende kalenderjaar in betaalde vrije tijd zijn gecompenseerd. Is dat niet het geval, dan moet het minimumloon alsnog worden uitbetaald.
Punt 1 en 2 van de regelingen hebben als gevolg dat het voor een werkgever duurder wordt om personeel over te laten werken. Punt 3 kan ervoor zorgen dat werkgevers de overstap gaan maken naar het uitbetalen van overuren in plaats van het opnemen van tijd voor tijd.
Contact met een arbeidsrecht advocaat in Mijdrecht
Overwerken valt een beetje in het grijze gebied van arbeidsrecht, doordat de vraag wat is toegestaan afhangt van de specifieke situatie. Wilt u meer weten over overwerken of wilt u uw situatie voorleggen aan een specialist op het gebied van arbeidsrecht? Neem dan contact op met een arbeidsrechtadvocaat van Hendrikx Advocaten.