Veel leerkrachten in het basisonderwijs worstelen met de vraag wanneer ze een leerling nu wel of niet mogen vastpakken. Het zal je immers maar overkomen dat ouders een klacht indienen of erger nog: aangifte doen bij de politie. Goed dus om te weten wat wel en niet mag.
Uitgangspunt is onveilige situatie
Het uitgangspunt is, dat het vastpakken van een leerling alleen mag wanneer er sprake is van een onveilige situatie voor medeleerlingen, personeel van de school of de leerling zelf en onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk is. Denk aan de situatie dat een leerling tijdens het knutselen een andere leerling te lijf wil gaan met een schaar. In een dergelijk geval zal de leerkracht in moeten grijpen en mag de leerling vastpakken en de schaar afnemen.
In een interessante zaak waarbij de leerling wegens opstandig gedrag met de leerkracht mee moest lopen naar de directeur, maar dit niet deed, vond de Landelijke Klachtencommissie Onderwijs het te ver gaan dat de leerkracht de leerling beetpakte. Er was immers geen onveilige situatie en bij het beetpakken van een leerling moet altijd terughoudendheid worden betracht.
Ook mag geen onnodig geweld worden gebruikt. Wanneer vastpakken noodzakelijk is, mag er dus niet hard geknepen worden. Dat is niet nodig om het gevaar af te wenden. Ook mag fysiek ingrijpen alleen als er geen alternatief is. Er zal dan ook soms eerst geprobeerd moeten worden een leerling met woorden tot bedaren te brengen.
In de praktijk
Klinkt allemaal logisch, maar in de praktijk is het soms lastig. Wanneer een leerling op het plein een andere leerling met een grote stok wil slaan, ga je dan eerst zeggen dat dat niet mag en grijp je pas in wanneer er daadwerkelijk geslagen is? Hoe pak je iemand vervolgens hard genoeg vast om het slaan te voorkomen, maar op zo’n manier dat de leerling geen blauwe plek oploopt of pijn heeft?
Wees in ieder geval niet te bang. Een leerkracht zal immers vaak verplicht moeten handelen, omdat scholen er op toe moeten zien dat leerlingen zichzelf of anderen geen schade toebrengen. Dit zal doorgaans (achteraf) goed te rechtvaardigen zijn en goed uit te leggen aan ouders.
Waar het in de praktijk nog wel eens misgaat is dat ouders van hun kind bij het ophalen te horen krijgen dat deze hardhandig is vastgepakt door de leerkracht en bijvoorbeeld een blauwe plek laten zien. Ouders horen dan het verhaal van één kant en gaan dan daarvan uit. Het is dan ook altijd verstandig om wanneer er sprake is geweest van fysiek ingrijpen, ouders hiervan direct op de hoogte te stellen en uitleg te geven over wat er is gebeurd.
Ook maak ik mee dat er soms aangifte tegen een leerkracht wordt gedaan wegens mishandeling, al of niet met bijbehorende aandacht in de media. Dit is zeer ingrijpend voor de betrokken leerkracht, terwijl van een strafbaar feit niet snel sprake zal zijn.
Stel een protocol op
Om de veiligheid van leerkrachten en leerlingen te vergroten is het goed om als onderwijsteam aan de hand van voorbeelden en ervaringen te bespreken hoe om te gaan met dergelijke situaties. Dit kan ook leiden tot het opstellen van een protocol fysiek ingrijpen, waarin staat wat wel en niet mag en hoe in de praktijk gehandeld dient te worden. Daarbij kunnen eventueel ook andere zaken aan de orde komen, zoals hoe leerlingen getroost mogen worden, wanneer mogen ze nog wel en wanneer niet op schoot genomen worden, hoe ga je om met het knuffelen door leerlingen, hoe ga je om met het behulpzaam zijn bij toiletbezoek, etc.
Contact met Hendrikx Advocaten?
Heeft u ook als onderwijsbestuurder of directeur/schoolleider ook hiermee te maken en wilt u hierover sparren? Of hebt u interesse in een interactieve training over onder meer dit onderwerp voor directeuren/schoolleiders of voor een onderwijsteam? Neem contact op met Hendrikx Advocaten voor een vrijblijvend gesprek met onze onderwijsrechtspecialisten Rob Hendrikx, Siep van der Galiën of Dewy Kluft via 0297 – 25 00 18 of info@hendrikxadvocaten.nl .